Μουσείο, Αρχαιολογικό Ίου

Το Αμοιροδάκειο Mέγαρο, στο οποίο στεγάζεται η αρχαιολογική συλλογή της Ίου, είναι από τα λιγοστά νεοκλασικά κτίρια της Xώρας. Xτίστηκε στις αρχές του 20ού αι., από την οικογένεια Aμοιραδάκη, που είχε αναπτύξει εμπορικές δραστηριότητες στην Aίγυπτο. Το μουσείο, που καταλαμβάνει τον πρώτο όροφο του μεγάρου, εγκαινιάστηκε τον Mάιο του 1999. Η οργάνωση των ευρημάτων, με βάση τη σύγχρονη μουσειακή αντίληψη, και το πλούσιο εποπτικό υλικό που τα συνοδεύει βοηθούν τον επισκέπτη να κατανοήσει τον τρόπο ζωής των κατοίκων της Ίου από τα προϊστορικά έως και τα ρωμαϊκά χρόνια. Στα εκθέματα, που παρουσιάζονται σε τέσσερις αίθουσες, εκτός από τα ευρήματα των ανασκαφών που άρχισαν το 1980 και συνεχίζονται μέχρι σήμερα, περιλαμβάνονται και εκείνα της μικρής συλλογής που είχε δημιουργηθεί το 1904 από τον τότε δήμαρχο της Ίου Φραγκούλη Kορτέση. Η περιήγησή σας στην πρώτη αίθουσα ξεκινά από τα δεξιά, αμέσως μετά την είσοδο, όπου μια μικρή έκθεση φωτογραφικού υλικού σάς ξεναγεί στο φυσικό περιβάλλον και στην ιστορία της αρχαιολογικής έρευνας στην Ίο. Το υπόλοιπο τμήμα της αίθουσας είναι αφιερωμένο στην πρώιμη εποχή του χαλκού (3η χιλιετία π.Χ.). Στην Ίο έχει ανασκαφεί ένας πολύ ακμαίος και καλά διατηρημένος οικισμός αυτής της περιόδου στη θέση Σκάρκος, στα δυτικά του νησιού. Οι φωτογραφίες και τα σχέδια που προηγούνται της έκθεσης των ευρημάτων δίνουν μια ολοκληρωμένη εικόνα για το ύψωμα όπου ιδρύθηκε ο οικισμός, κοντά στην εύφορη περιοχή του Κάτω Κάμπου και στο ασφαλές λιμάνι της Ίου, αλλά και για την πολεοδομική μορφή του οικισμού, με τα μικρά σπίτια, τους πλακόστρωτους δρόμους και τις πλατείες. Στην προθήκη 3 είναι συγκεντρωμένα τα πιο χαρακτηριστικά πήλινα αγγεία και σκεύη από τον οικισμό. Πρόκειται για χειροποίητα αγγεία, που χρησίμευαν κυρίως για την παραγωγή και την αποθήκευση της τροφής, όπως μια κυκλική φορητή εστία (αρ. 13) και οι μεγάλοι αποθηκευτικοί πίθοι, που συχνά φέρουν ανάγλυφη ή εγχάρακτη διακόσμηση με λοξές παράλληλες γραμμές. Οι πίθοι αυτοί από πάνω έκλειναν με πλάκες σχιστόλιθου, όπως αυτές που θα δείτε στα αριστερά της προθήκης. Στις προθήκες 4 και 5 εκτίθενται κυκλαδικά ειδώλια που βρέθηκαν στον οικισμό. Τα ειδώλια του Σκάρκου διαφέρουν από τα γνωστά σε όλους κυκλαδικά ειδώλια, γιατί ανήκουν σε μια άλλη τάση της κυκλαδικής πλαστικής, που αποδίδει τις μορφές με μεγάλη αφαίρεση. Η ανθρώπινη μορφή απλώς υπονοείται από τις αναλογίες και τις καμπύλες που έχουν λαξευτεί πάνω στην πέτρα. Εδώ θα δείτε ειδώλια λαξευμένα σε μάρμαρο, σε όστρακο τρίτωνα, ακόμη και σε θραύσμα πήλινου αγγείου. Στην προθήκη 6 μπορείτε να δείτε τα υλικά κατάλοιπα απ’ τα οποία αντλούμε πληροφορίες για την οικονομία και τη διατροφή των κατοίκων του οικισμού. Βάση της οικονομίας ήταν η γεωργία και η κτηνοτροφία, όπως φαίνεται από τα εκθέματα της προθήκης, που ως επί το πλείστον είναι υπολείμματα δημητριακών, όσπριων και φρούτων, οστά από αιγοπρόβατα και χοίρους. Από τα οστά των ζώων κατασκευάζονταν διάφορα είδη εργαλείων, όπως οι βελόνες και τα τρυπάνια που θα δείτε εδώ, ενώ το μαλλί τους χρησίμευε για ύφανση, όπως εικάζουμε από τα υφαντικά βάρη που βρέθηκαν. Στην προθήκη 7 έχουν συγκεντρωθεί ευρήματα που σχετίζονται με τη λιθοτεχνία. Τα πιο συνηθισμένα λίθινα αγγεία είναι τα τριβεία και τα γουδιά, που χρησιμοποιούνταν για τη σύνθλιψη των τροφών. Σε ένα από τα τριβεία που εκτίθενται σε αυτή την προθήκη έχουν σωθεί ίχνη κόκκινου χρώματος. Οι μελετητές πιστεύουν ότι οι κάτοικοι του Σκάρκου έβαφαν με χρώμα το σώμα και το πρόσωπό τους, και για τη φύλαξη μικρών ποσοτήτων χρώματος φαίνεται ότι χρησίμευαν οι οστέινες χρωματοθήκες που θα διακρίνετε στην ίδια προθήκη. Στην προθήκη 8 θα δείτε ακατέργαστα κομμάτια οψιανού, λεπίδες και τρεις κεφαλές βελών από οψιανό, που αποδεικνύουν ότι οι κάτοικοι του οικισμού εισήγαν οψιανό από τη Μήλο, τον οποίο κατόπιν επεξεργάζονταν. Τα τελευταία εκθέματα αφορούν την κοινωνική οργάνωση του οικισμού και τις σχέσεις του με άλλους οικισμούς των Κυκλάδων και της υπόλοιπης Ελλάδας. Εδώ θα δείτε πήλινα αγγεία, που εικάζεται ότι έχουν εισαχθεί από άλλα νησιά των Κυκλάδων και περιοχές της ηπειρωτικής Ελλάδας, λίθινα αγγεία κατασκευασμένα από πετρώματα που δεν υπάρχουν στην Ίο, και μέταλλα που προέρχονται από την ηπειρωτική Ελλάδα, τη Σίφνο και ίσως τη Μικρά Ασία. Τα πήλινα αντικείμενα που φέρουν σφραγίδες (αρ. 109) υποδεικνύουν την ύπαρξη οργάνωσης στην εποπτεία της παραγωγής των προϊόντων. Η δεύτερη αίθουσα περιέχει δύο μεγάλες προθήκες. Στην προθήκη 10 εκτίθενται τα ευρήματα της μεσοκυκλαδικής και υστεροκυκλαδικής εποχής από το Σκάρκο και άλλες περιοχές της Ίου. Τα πρωιμότερα αγγεία που εκτίθενται εδώ φανερώνουν μινωικές επιδράσεις, καθώς το 18ο αι. π.Χ. η Ίος, όπως και οι υπόλοιπες Κυκλάδες, περιέρχονται στην επιρροή της ισχυρής μινωικής δύναμης, ενώ αυτά που χρονολογούνται μετά την έκρηξη του ηφαιστείου της Θήρας φανερώνουν μυκηναϊκή επίδραση. Τα ευρήματα της προθήκης 11 προέρχονται από το νεκροταφείο της μέσης και ύστερης εποχής του χαλκού που είχε επικαλύψει τον πρωτοκυκλαδικό οικισμό του Σκάρκου. Εδώ, μεταξύ άλλων, θα δείτε έναν πίθο που χρησιμοποιήθηκε για ταφή, με τα κτερίσματα του νεκρού που περιείχε, καθώς και άλλα ενδιαφέροντα κτερίσματα, όπως χάλκινες περόνες, όπλα και είδη καλλωπισμού. Οι δύο επόμενες αίθουσες (3 και 4) φιλοξενούν τα ευρήματα από την αρχαϊκή περίοδο έως και τα ρωμαϊκά χρόνια, τα οποία προέρχονται από τον κύριο οικισμό των ιστορικών χρόνων, την αρχαία πόλη της Ίου, που έχει εντοπιστεί στην περιοχή της σημερινής Χώρας. Στην αριστερή πλευρά της τρίτης αίθουσας, στην προθήκη 12, θα δείτε συγκεντρωμένα αρχαϊκά αγγεία, λύχνους, υφαντικά βάρη και σπαράγματα τοιχογραφιών της ελληνιστικής εποχής. Στην υπόλοιπη αίθουσα εκτίθενται επιγραφές που μας δίνουν σημαντικές πληροφορίες για την ιστορία του νησιού. Η Ίος θεωρούνταν από την αρχαιότητα πατρίδα του Ομήρου, και υπήρχε μήνας που ονομαζόταν Ομηρεών, όπως διαβάζουμε και στην επιγραφή αρ. 12. Οι επόμενες τρεις επιγραφές αναφέρουν διάφορες θεότητες που λατρεύονταν στην Ίο, όπως τον Απόλλωνα Σωτήρα, την Ίσιδα και μια χθόνια θεότητα της βλάστησης με το όνομα Φυτάλμιος. Οι υπόλοιπες επιγραφές της αίθουσας μας δίνουν πληροφορίες για το πολίτευμα, τους θεσμούς και την κοινωνική διαστρωμάτωση της αρχαίας Ίου. Στην τέταρτη αίθουσα έχουν συγκεντρωθεί τα έργα γλυπτικής της συλλογής: δύο επιτύμβιες στήλες που σώζονται αποσπασματικά και χρονολογούνται από τα αρχαϊκά χρόνια, ένα ακέφαλο άγαλμα των ελληνιστικών χρόνων και μια ρωμαϊκή κεφαλή. Στο βάθος της αίθουσας εκτίθεται ένα ιωνικό κιονόκρανο και ένα επίκρανο παραστάδας. Κοντά σε αυτά τα εκθέματα θα δείτε ένα σχεδιάγραμμα της αρχαίας πόλης της Ίου, καθώς και φωτογραφίες των τειχών και των σημαντικότερων κτισμάτων που ανακαλύφθηκαν στις ανασκαφές. Εκτός από τις αίθουσες της μόνιμης συλλογής, το μουσείο διαθέτει αίθουσα που φιλοξενεί περιοδικές εκθέσεις και αίθουσα οπτικοακουστικών μέσων, όπου γίνονται προβολές και οργανώνονται εκπαιδευτικά προγράμματα. Τμήμα του εκθεσιακού χώρου του Αρχαιολογικού Μουσείου Ίου? στις προθήκες διακρίνονται αγγεία της συλλογής του μουσείου. Ενεπίγραφη στήλη με το όνομα του μήνα Ομηρεών (Αρχαιολογικό Μουσείο Ίου). Μαστοπρόχους από το νεκροταφείο του Σκάρκου (Αρχαιολογικό Μουσείο Ίου). Τμήμα υστεροαρχαϊκής επιτύμβιας στήλης (Αρχαιολογικό Μουσείο Ίου). Εξωτερική άποψη του Αρχαιολογικού Μουσείου Ίου. Ακέφαλο άγαλμα γυναικείας μορφής των ελληνιστικών χρόνων (Αρχαιολογικό Μουσείο Ίου).